header ads

ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ মনত বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভঙ্গী সৃষ্টি কৰাত বিজ্ঞান শিক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা | Assamese article by Tapan Kr Sarma

ছাত্ৰছাত্ৰীৰ মনত বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভঙ্গী সৃষ্টি কৰাত বিজ্ঞান শিক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা

ছাত্ৰছাত্ৰীৰ মনত বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভঙ্গী সৃষ্টি কৰাত বিজ্ঞান শিক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা

        উল্লিখিত বিষয়টিতে পূৰ্ব নিদ্ধাৰিত চিন্তা এটা, আগতীয়া সিদ্ধান্ত এটা নিহিত হৈ আছে৷ চিন্তাটো/সিদ্ধান্তটো হ'ল- বিজ্ঞান শিক্ষাৰ আনুষ্ঠানিক শিক্ষাৰ্থীসকল, সেই শিক্ষাৰ মাজেদি অহা লোকসকল, বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী থকা লোক; আৰু এনে বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী আহৰণৰ বাবেই বিজ্ঞান শিক্ষাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে৷

        'বিজ্ঞান শিক্ষা' বুলিলে সাধাৰণতে আমি পদাৰ্থবিজ্ঞান, ৰসায়ন, গণিত আৰু জীৱবিজ্ঞানকে বুজি লওঁ; খুব বেছি- ইয়াৰ চৌপাশে থকা পৰিৱেশবিজ্ঞান, ভূ-বিজ্ঞান আদি কিছুমান বিষয় বিজ্ঞান শিক্ষাৰ বহল অংশৰ ভিতৰুৱা বুলি বুজি লওঁ৷

        আমাৰ সকলোৰে দৈনন্দিন জীৱনৰ অভিজ্ঞতা এই যে- 'বিজ্ঞান শিক্ষাৰে' শিক্ষিত এক বুজন সংখ্যক লোক অন্ধবিশ্বাসত নিমগ্ন; তেওঁলোকে গ্ৰহ-ৰত্ন, তাবিজ, জৰা-ফুকাৰ ওপৰতে নিৰ্ভয় কৰি জীৱনটো আগুৱাই নিয়ে, এনে লোকসকলৰ ভিতৰত মহাবিদ্যালয়, বিশ্ববিদ্যালয় আদিৰ শিক্ষক, গৱেষক আদিও আছে, অভিযন্তা, ডাক্তৰ বা প্ৰশাসকো আছে৷

এনে কিয় হয়?

        কাৰণ- তথাকথিত 'বিজ্ঞান শিক্ষা'ত বিজ্ঞানৰ কিছুমান তথ্য, সূত্ৰ, পৰীক্ষা আদি যান্ত্ৰিকভাৱে পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হ'বৰ বাবে শিকোৱা হয়, 'বিজ্ঞান এটা চিন্তাৰ প্ৰক্ৰিয়া' হিচাপে কেতিয়াও শিকোৱা নহয়৷ সৰহসংখ্যক মানুহ কিয় দুখীয়া, মানুহৰ জীৱনত দুখ কিয় আহে, বিপদ কেৱল মোৰ জীৱনলৈ কিয় আহে- মনলৈ অহা এনে অসংখ্য প্ৰশ্নৰ উত্তৰ আমি তথাকথিত শিক্ষিত লোকসকলে ধৰ্ম, ঈশ্বৰ, তাবিজ, জৰা-ফুকা আদিৰ মাজত বিচাৰি ফুৰোঁ৷ এই প্ৰশ্নসমূহৰ উত্তৰ বিচাৰিবলৈ এটা 'বৈজ্ঞানিক মন' আমাৰ তথাকথিত বিজ্ঞান শিক্ষাই নিদিয়ে, কাৰণ আমাৰ বিজ্ঞান শিক্ষাত 'বিজ্ঞানৰ পদ্ধতি' আৰু 'বিজ্ঞানৰ ইতিহাস' অন্তৰ্ভুক্ত নহয় ৷আনটো দিশত চকু ফুৰাওঁ আহক ৷যিসকল বিজ্ঞান শিক্ষাৰ লোক নহয়, তেওঁলোক কলা বা বাণিজ্যৰ লোক৷ কলা বিষয়টোক 'সমাজ বিজ্ঞান'ও বোলা হয়৷ ইংৰাজীত 'চছিয়েল চাইঞ্চ'ৰ উপৰিও 'হিউমেনিটিজ' শব্দটোও ব্যৱহাৰ হয়, ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে- মানৱ সমাজ আৰু মানৱৰ কলা-সংস্কৃতিৰ অধ্যয়ন৷

        শিৰোনামটো মন কৰক, ই যদি সত্য হয় তেনেহ'লে কলা আৰু বাণিজ্যৰ শিক্ষাৰ্থীসকলৰ বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী গঢ় লৈ নুঠিবই৷ বাস্তৱত মন কৰিব- বহু কলা বিষয়ক লোকৰ দৃষ্টিভংগী বিজ্ঞানৰ লোকতকৈ বেছি বৈজ্ঞানিক৷অন্য এটা কথালৈ মন কৰিব- বুৰঞ্জী বা অৰ্থনীতি বিষয়টোত বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী নাই নেকি? উল্লিখিত দুয়োটা বিষয় বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী ব্যতিৰেকে একোটা পূৰ্ণাংগ বিষয়েই নহয়, সেয়েহে এনে বিষয়বোৰক 'সমাজ বিজ্ঞান' বোলে৷ বুৰঞ্জী বা ইতিহাস বৈজ্ঞানিক নিৰপেক্ষ মন নোহোৱাকৈ নিৰ্মাণ কৰিব নোৱাৰি, বুজিবও নোৱাৰি৷ যিসময়ৰ পৰা লিখিত তথ্য আছে, তাৰ ইতিহাস নিৰ্মাণ তুলনামূলক ভাৱে সহজ, পিছে তেনে ইতিহাস লিখোঁতেও ইতিহাসবিদৰ নিজৰ জাত্যাভিমান, নিজৰ সামাজিক-ৰাজনৈতিক অৱস্থানৰ বাবে পক্ষপাতদুষ্ট হৈ পৰে, সেইবোৰ বুজি বাজি ইতিহাস অধ্যয়ন কৰি প্ৰকৃত ইতিহাস বুজিবলৈ 'বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী'ৰ প্ৰয়োজন, সেয়েহে এজন ইতিহাসবিদে কৈছে- 'ইতিহাস পঢ়াৰ আগতে ইতিহাসবিদজনক পঢ়ক/জানক, আৰু ইতিহাসবিদজনক জনাৰ আগতে, তেওঁৰ সামাজিক-ৰাজনৈতিক অৱস্থানটো জানক৷' অতীত অসমত, অতীত ভাৰতত বহু ভাললগা উপাদান আছিল, বহু বৈজ্ঞানিক সত্য আৱিষ্কৃত হৈছিল; কিন্তু আমি ইতিহাস লিখোঁতে যদি- অসমত/ভাৰতত কেৱল ভালেই আছিল, সকলো বিজ্ঞানৰ সত্য ভাৰততেই আৱিষ্কাৰ হৈছিল বুলি আগতীয়া-বিশ্বাসত দৃঢ় হৈ ইতিহাস লিখোঁ, তেনেহ'লে তাক বিশ্বৰ চিন্তাবিদসকলে গ্ৰহণ নকৰিব, ই ইতিহাস নিৰ্মাণো নহয়৷

    আনহাতে লিখিত তথ্য নথকা যুগৰ ইতিহাস লিখোতে পৌৰাণিক নৃতাত্বিক আৰু সমাজতাত্বিক উপাদানসমূহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিবলগীয়া হয়, প্ৰক্ৰিয়াটো কষ্টসাধ্য, যুক্তিনিৰ্ভৰ আৰু বৈজ্ঞানিক৷ইতিহাস এটা উদাহৰণহে ; তেনেকৈ অৰ্থনীতি, নৃতত্ব আদি বিষয়ো তথ্য আৰু যুক্তিনিৰ্ভৰ৷ এই বিষয়বোৰ পদ্ধতিগত আৰু বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগীৰে লিখা একো একোটা অত্যাৱশ্যকীয় বিষয়৷

    পদাৰ্থবিজ্ঞান, ৰসায়ন আদি প্ৰাকৃতিক বিজ্ঞান এশ শতাংশ তথ্যনিৰ্ভৰ, যুক্তি আৰু পৰীক্ষানিৰ্ভৰ, বাৰে বাৰে কৰা পৰীক্ষাৰ ফলত, ন ন তথ্যৰ আগমনৰ ফলত এই বিষয়সমূহ ক্ৰমে সংশোধিত আৰু বিকশিত হৈ থাকে; প্ৰাকৃতিক বিজ্ঞানত ব্যক্তিৰ নিজৰ আৱেগৰ স্থান শূন্য, এনে বিজ্ঞান সম্পূৰ্ণ বস্তুগত/অৱজেক্টিভ, ইয়াত বিষয়গত বা চাবজেক্টিভ উপাদানৰ স্থান নাই৷

    আনহাতে 'সমাজবিজ্ঞান' যুক্তিনিৰ্ভৰ আৰু অৱজেক্টিভ হ'বলৈ সদায় যত্নৱান কিন্তু ই চাৱজেক্টিভ উপাদানৰ পৰা মুক্ত হোৱা কঠিন, কাৰণ ই সমাজ, ব্যক্তি, সংস্কৃতি বিষয়ক আলোচনা য'ত 'আৱেগ' এটা এৰাব নোৱাৰা উপাদান৷

    বহু সময়ত মন কৰা যায় যে 'বিজ্ঞানৰ লোকে' সমাজ বিজ্ঞান চৰ্চা কৰিলে উল্লেখনীয় সফলতা লাভ কৰে- কাৰণ তেওঁলোক 'বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি'ত অভ্যস্ত হোৱাৰ বাবে, প্ৰশিক্ষিত হোৱা বাবে তেওঁলোক চাৱজেক্টিভ চিন্তাৰ পৰা বহুলাংশে মুক্ত হ'ব পাৰে৷

        ইয়াত কেইটিমান বিষয়/শব্দ যেনে 'বিজ্ঞান', 'বৈজ্ঞানিক চিন্তা', 'অন্ধবিশ্বাস', 'বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি'- এইবোৰৰ সংজ্ঞা, তাৰ বহল ব্যাখ্যা আদি দিয়া হোৱা নাই, পাঠকে বুজিব বুলি ধৰি লৈছোঁ, যদিও বুজা কথাটো প্ৰায়ে আসোঁৱাহযুক্ত, ঠাইৰ অভাৱতে আলোচনা কৰা নাই৷ এনে বিষয়ক ৰচনা অসমীয়া ভাষাত খুব কমকৈ আৰু ইংৰাজী আদি ভাষাত বহল পৰিসৰত পৰ্যাপ্তভাৱে আলোচনা হৈছে, নতুন ইচ্ছুক পাঠকে পঢ়ি ল'ব, আমিয়ো অন্য স্থানত সুবিধা অনুযায়ী আলোচনা কৰিম৷

        শেষত কওঁ- বিজ্ঞান, কলা আৰু বাণিজ্য যি বিষয়ৰে লোক নহওঁক কিয় সকলোৱে 'বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী'ৰে প্ৰশিক্ষিত হোৱা উচিত আৰু আমাৰ শিক্ষা ব্যৱস্থাত এনেকৈ গঢ় দিয়া উচিত য'ত 'বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী' অন্তৰ্নিহিত হৈ থাকে৷

******************** 

লেখক: 

তপন কুমাৰ শৰ্মা

অৱসৰপ্ৰাপ্ত অধ্যাপক

পদাৰ্থ বিজ্ঞান বিভাগ,উত্তৰ গুৱাহাটী মহাবিদ্যালয় 





অলংকৰণ :-  সুৰভি দাস



Post a Comment

0 Comments