বিশেষ লেখা, পোহৰৰ পোহাৰ, ড০ দুলাল হাজৰিকা, ৪ৰ্থ বছৰ ৪ৰ্থ সংখ্যা

 পোহৰৰ পোহাৰ

        গুৱাহাটীৰ চানমাৰিত থকা পেন্সনাৰ্ছ ভৱনত অনুষ্ঠিত হোৱা ধন ডেকা সোঁৱৰণী দ্বিতীয় বাৰ্ষিক স্কুল কুইজ প্ৰতিযোগিতাত দুখন কুইজ হৈছিল । এখন দলীয় ভিত্তিক (দুজনীয়া)। বিষয়--‘অসমৰ ভূচিত্ৰাৱলী’ আৰু আনখন এককভাৱে মুকলি কুইজ (যিকোনো বিষয়)। দুয়োখন কুইজতে প্ৰিন্স উজীৰ নামৰ ছাত্ৰজন প্ৰতিযোগী আছিল । উজীৰ শংকৰদেৱ শিশু নিকেতন , হাঠিনাপুৰৰ দশম শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ ৷ ছাত্ৰজনৰ বিষয়ে সেইদিনা ৰাতি বিশিষ্ট লেখক তথা অৱসৰপ্ৰাপ্ত ভাৰতীয় প্ৰশাসনিক সেৱাৰ বিষয়া ৰবেন্দ্ৰ কুমাৰ দাস ছাৰে মোলৈ বাৰ্তা এটা পঠাইছে য'ত তেওঁ লিখিছে ,-- 'ঘাইকৈ নলবাৰী , পাঠশালা , টিহু--এনেকুৱা ঠাইবিলাকৰ আৰু কেতিয়াবা গুৱাহাটীতো , স্কুল কুইজবিলাকত দীঘলকৈ এই ল'ৰাটো প্ৰিন্স উজীৰক দেখা পাওঁ । লগত থাকে তাতকৈ অলপ সৰু হিমাংশু ডেকা নামৰ ল'ৰা এটা । দুয়ো সদায় যুটি বান্ধে । আৰু মোৰ যিমান মনত আছে ,  ইহঁতৰ যুটিটোৱে বহুতবাৰ পুৰস্কাৰ পাইছে । আজি কুইজ শেষ হোৱাৰ পাছত প্ৰিন্স উজীৰৰ মাকক লগ পাওঁতে সুধিলোঁ তেওঁলোক যাব কেনেকৈ ঘৰলৈ । ক'লে--গধূলি ট্ৰেইন আছে । নামিবগৈ সৰুপেটা ৰেল ষ্টেছনত । ৰাতি ৮ বাজি যোৱাৰ পাছত । তাৰ পৰা আকৌ হাঠিনাপুৰৰ গাঁও পাবলৈ ই-ৰিক্সাত যাব ৷ কিমান বজাত ঘৰ পাবগৈ নুসুধিলোঁ আৰু ।
তেওঁলোকৰ জিলাখন বজালী !'

বজালীৰ পৰা গুৱাহাটীলৈ কুইজ কৰিবলৈ গৰমৰ দিন এটাত প্ৰিন্স আহিছে , ৰেলৰ ঠেলাহেচাৰ মাজত , লগত প্ৰিন্সৰ মা ৷ ছাৰে বাৰ্তাটোত আৰু লিখিছে -- 'ৰাতি মই ঘৰলৈ আহি নতুন অসমীয়া ভূচিত্ৰাৱলীৰ পৰা অবিভক্ত বৰপেটা জিলাৰ মেপখন চালোঁ । সৰুপেটা ৰেল ষ্টেছনৰ পৰা নিলগত ‘হস্তিনাপুৰ’ নামৰ ঠাই এখন দেখুওৱা আছে ! কাষেদি নীলা ৰেখাৰ এখন নদী ‘পহুমৰা’ ৷
এইখিনিতেই ক'ৰবাত প্ৰিন্স উজীৰ থাকে । ৰাতি ই-ৰিক্সাত উঠি আন্ধাৰৰ মাজে মাজে প্ৰিন্স উজীৰ ঘৰলৈ বুলি গৈ থাকিব । মাকৰ লগত ! হাঠিনাপুৰলৈ । গুগল মেলিলোঁ । প্ৰিন্স উজীৰ মাকৰ লগত কোনখন ৰে'লত সৰুপেটালৈ বুলি গৈ আছে ? চিফুং এক্সপ্ৰেছ চাগে ! ৮ বাজি যোৱাৰ পাছত সৰুপেটা ষ্টেছন পাবগৈ । এই তৰুণ বয়সতে এই যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছে ! প্ৰিন্স উজীৰে । হিমাংশু ডেকাই । আৰু সিহঁতৰ বয়সৰ বহুতে । সিহঁতৰ এই যাত্ৰাত মাকবিলাক মাক হৈ নাথাকে । নিজেই সহযাত্ৰী হৈ যায় সন্তানৰ । সন্তানক পৃথিৱীৰ বাট পোনায় ।' ছাৰৰ কথাখিনি পঢ়ি বহুসময় মই নিৰৱে টেবুলত বহি ৰ’লোঁ ৷ বাট পোনোৱাটো যে কিমান গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু একে সময়তে কিমান কঠিন কাম তাকে ভাবি থাকিলোঁ ।‌ উজীৰৰ মা কিমানলৈ পঢ়িছে নাজানো , উজীৰৰ মাৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ডিগ্ৰী হয়তো নাই , কিন্তু তেওঁ এক আৰ্হি হৈ থিয় দিছে , তেওঁ কেৱল প্ৰিন্সৰ মা নহয় , হাজাৰজনী মাৰ বাবে প্ৰেৰণা লাভ কৰিব পৰা আৰ্হি হৈ থিয় দিছে ।

      আৰ্হি হোৱাটোও এক সাধনা , সমাজখনত ক'ৰবাত কিবা এটা ভাল কাম আৰম্ভ হ’ব লাগিব , কোনোবাই হ’লেও এটা ভাল কাম আৰম্ভ কৰিব লাগিব , এটা উদাহৰণে বহুকেইটা উদাহৰণৰ বাট দেখুৱাব পাৰে , এই সম্ভাৱনীয়তা কঢ়িয়াই লৈ সন্তানৰ বাট পোনোৱা প্ৰিন্সৰ মা এই উদাহৰণবোৰৰ সমদলত প্ৰথম শাৰীতে যোগদান কৰিছে ।

       সফল অভিভাৱক আৰু আৰ্হি অভিভাৱকৰ মাজতো এটা তফাৎ নথকা নহয় , সফলতা শব্দটোও গণ্ডগোলীয়া , দৃষ্টি সাপেক্ষ । সেইহেতু সফল হোৱাতকৈও সম্পদ হোৱাটো বেছি প্ৰয়োজন আৰু সম্পদ হবলৈ আৰ্হি অভিভাৱকত্বৰ প্ৰভাৱ লাগে ।

মোৰ প্ৰিয় দুখন কিতাপ টেবুলতে ৰাখোঁ । এখন 'মোৰ শৈশৱ মোৰ কৈশোৰ' আৰু আনখন 'ৰূপান্তৰত মই'।  দুজন খ্যাত ব্যক্তিত্বৰ পঢ়াশলীয়া জীৱনটোৰ বৰ্ণনা থকা আত্মকথা । ভবেন্দ্ৰ নাথ শইকীয়া ছাৰৰ 'মোৰ শৈশৱ মোৰ কৈশোৰ'ত তেওঁৰ মা-দেউতাৰ বিষয়ে বহুবোৰ কথা আছে , তেওঁৰ জীৱনটোক বাট দেখুওৱাত থকা প্ৰভাৱৰ কথা আছে । দাৰিদ্ৰপিড়ীত দেউতাকে এদিন শিশু ভবেনক কৈছিল , ‘তঁহতে পঢ় , মোক শিক্ষা লাগে , শিক্ষাৰ বাবে প্ৰয়োজন হ’লে মই ভিক্ষা খুজিম ।' এইখন পৃথিৱীৰ চূকে কোণে কত পিতৃ-মাতৃ আছে , কতজনে এইদৰে কৈছে । এইদৰে কোৱাটোৱেই বহু কথা বুজায় । তেতিয়া তেওঁলোক ৰবেন্দ্ৰ কুমাৰ দাস ছাৰে কোৱাৰ দৰে কেৱল পিতৃ-মাতৃ হৈ নাথাকে । তেওঁলোক নিজেই সন্তানৰ সহযাত্ৰী হৈ পৰে । সহযাত্ৰী হোৱাটো আৰ্হি । এনে আৰ্হি হ’ব পৰাটোত কষ্ট , পৰিশ্ৰম থাকিলেও প্ৰশান্তি আছে । শিশু অমৰজ্যোতিয়ে এদিন মাকক সুধিলে , ‘মানুহে যে সোধে , খেলিবি নে নাটক কৰিবি নে পঢ়িবি , তিনিওটা কৰিব নোৱাৰি নেকি ? হাঁহি হাঁহি মাকে উত্তৰ দিলে , - ‘কিয় নোৱাৰিবি , কিন্তু পঢ়া-শুনাও কৰিব লাগিব তাৰ লগতে । মাকে এইদৰে শিশু অমৰক পঢ়া-শুনাৰ বাট দেখুৱালে , আবেলি উজানবজাৰ ঘাটলৈ গৈ নদীখন দেখুৱালে , নদীৰ দৰে সহনশীল , অবিৰাম গতিশীল হ’বলৈ উপদেশ দিলে , ঘৰতে মাকে আবৃত্তি কৰিবলৈ শিকালে , অভিনয়ৰ অনুশীলন কৰোৱালে , জন্মদিনত দেউতাক লক্ষ্যধৰ চৌধুৰীয়ে পুতেকক এটা কবিতা লিখি উপহাৰ দিলে , পিছৰ বছৰত এখন নাটক , মাহেকে পষেকে চুবুৰীত থকা নাট্য মঞ্চত নাটক কৰিবলৈ দিলে , চিনেমাত অভিনয় কৰিবলৈ কলকাতালৈ পঠিয়ালে ৷ এইবোৰেই পোহৰ , পিতৃ মাতৃয়ে সন্তানক দিব পৰা পোহৰ , অমৰজ্যোতি চৌধুৰী ছাৰৰ ভাষাত কেউফালে যেন পোহৰৰ পোহাৰ , পোহৰেই পোহৰ । চৌধুৰী ছাৰৰ আত্মকথা 'ৰূপান্তৰত মই'ৰ এঠাইত আছে- ‘পঢ়া-শুনাৰ লগতে মায়ে মোক চিনাকি কৰি দিছিল পখিলা , কুমজেলেকুৱাৰ সৈতে , শিকাইছিল আমাৰ জীৱনত এইবোৰ জীৱৰ গুৰুত্বৰ কথা , গোঁজৰ পৰা গছ হোৱাৰ ৰহস্যৰ কথা । ‘ক’ মানত পঢ়া কণমানি অমৰৰ পৰীক্ষাৰ ফলাফল বেয়া হ'ল , সেইদিনা মাকে হঠাতে অমৰক ক’লে , “ব'ল , নৈৰ পাৰৰ পৰা আহোগৈ ।’ পিছত অমৰজ্যোতি চৌধুৰীয়ে কিতাপখনত লিখিছে- ‘মা , মই , মাইনু আৰু অঞ্জন গৈ নৈৰ পাৰ পালোগৈ । নৈৰ পাৰত আমি বহি থাকোঁতে মায়ে মোক ক'লে - নৈৰ কাম কি ? বৈ থকা হয়নে নহয় ? নৈয়েতো অনবৰত বৈয়েই থাকে । নৈ যদি ভাল পাৱ তয়োতো নৈৰ নিচিনা হ’ব লাগিব । তোৰ কাম যেতিয়া পঢ়া , তয়ো পঢ়িয়েই থাকিব লাগিব । হয় নে নহয় ?
এই এষাৰ বাক্যই শিশুটিক সলনি কৰি দিলে আৰু কিছু বছৰ পিছত সেই শিশুটিয়েই  মেট্ৰিক পৰীক্ষাত ৰাজ্যখনৰ ভিতৰতে প্ৰথম স্থান লৈ উৰ্ত্তীণ হ’বলৈ সক্ষম হ'ল , পৰৱৰ্তী সময়ত তেওঁ বিদেশলৈ গৱেষণা কৰিবলৈ গ'ল , বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক হ'ল , উপাচাৰ্য হ'ল । এই কাহিনীৰ আৰম্ভণি সেইদিনা নৈৰ পাৰতে হৈছিল , ‘ক’ মান শ্ৰেণীত পঢ়ি থাকোতেই ৷ আৰম্ভণি কৰিছিল শিশুটিয়েই , তৰুণ বয়সতে , কাষত আছিল মাক , দেউতাক । জীৱনৰ আগডোখৰতে এই বাট চিনাই দিব লাগিব , চিনাই দিব মাকে , দেউতাকে আৰু সমাজখনে ।

গাঁওখনত চুবুৰীটোত যে মইনামেল হয় , শিশুৱে গীত গোৱাৰ অনুশীলন কৰে , বুঢ়া আৰু শিয়ালৰ ভাও দিয়ে , হাতেলিখা আলোচনী উলিয়ায় , সভা পাতে , বক্তৃতা দিয়ে -- এইবোৰো পোহৰৰ মেলা । এইবোৰ অনুষ্ঠিত কৰাটো গাঁওখনৰ জ্যেষ্ঠ মানুহখিনিৰ কৰ্তব্য । এইবোৰে শিশুহঁতক বাট দেখুৱায় , প্ৰতিভা বিকাশৰ সুযোগ দিয়ে , এইবোৰৰ মাজেৰেই গাওঁখন , চুবুৰীটো শিশুজাকৰ যাত্ৰাত সহযাত্ৰী হয় । এই সহযাত্ৰী হোৱা কথাটো এটা আৰ্হি । এনে আৰ্হি গাঁৱৰ সংখ্যা বাঢ়িবনে ? মই মোৰ গাঁওখনৰ কথা মনত পেলালোঁ , মনত পেলালোঁ গাঁওখনৰ নাট্য গোষ্ঠীটোৰ কথা , প্ৰতিভা সন্ধানী পৰীক্ষাত বহাৰ কথা , প্ৰাচীৰ পত্ৰিকা উলিওৱাৰ কথা , কুইজ কৰিবলৈ বহুদুৰলৈ চাইকেলত ইজন সিজনৰ সৈতে উঠি যোৱা , তৰ্কত ভাগ লোৱাৰ কথা । মনত পৰিল মাই প্ৰথম মোক কবিতা লিখিবলৈ কোৱা কথা আৰু মাৰ কথামতে পঞ্চম শ্ৰেণীত লিখা কবিতাটো- ‘তৰা’ৰ কথা । যেন মই পলকতে প্ৰিন্স হৈ গ’লোঁ , মোৰ মা হৈ পৰিল প্ৰিন্সৰ মা , ৰেলৰ ঠেলাহেচাৰ মাজত সৰুপেটালৈ গৈ আছোঁ , বুকুত সাৱটি লৈ গৈ আছোঁ কুইজৰ প্ৰমাণ পত্ৰখন , দিনটোৰ ভাগৰত মা ক্লান্ত , মই মালৈ চালোঁ - মা ভাগৰা নাই । ভাগৰিলে জীৱন হেৰায় , পোহৰ পলায় ।

বহু পলমকৈ মই ৰবেন্দ্ৰ কুমাৰ দাস ছাৰলৈ এটা মেছেজ লিখিলোঁ - 'আমাৰ তাতে এজন দুখীয়া ছাত্ৰী , যোৱাবাৰ এ পি এছ পালে , এদিন দেউতাকে মোক কলে 'মই অটোৰিক্সা চলোৱা মানুহ , বিশেষ একো নাজানো , সহায়নো কি কৰিম, কিন্তু তাই য’লৈ গৈছে, মই লগত গৈছোঁ , ৰাতিলৈ পঢ়ি আছে, মই কাষত বহি আছো , তাই মোক ছাত্ৰ বুলি ভাবি লৈ মোকে বুজাই আছে , মই বাধ্য ছাত্ৰৰ দৰে ছোৱালীৰ পাঠৰ অনুশীলনত সহযোগ কৰিছোঁ । এইখিনিয়েই আমি কৰিব পৰা বিধৰ ।' ছাৰ এইবোৰেই আৰ্হি ,  এইবোৰেই পোহৰ ।

ড০ দুলাল হাজৰিকা
সহকাৰী অধ্যাপক, শিক্ষা বিভাগ, বিদ্যাভাৰতী মহাবিদ্যালয়

ফোনঃঃ ৯৩৬৫০৩৯১৫১